Ebeveyn Tutumları ve Çocuğun Kişilik Gelişimine Etkileri

Anne-baba-çocuk ilişkisi, temelde anne ve babanın tutumlarına bağlıdır. Anne babanın tutum ve davranışlarını oluşturan nedenler incelendiğinde tüm tavır alışlarda olduğu gibi, anne babaların çocuklarına takındıkları tavrın da bir öğrenme ürünü olduğu görülür.

Anne Babaların, Çocuklarına Karşı Tavırlarını Etkileyen Başlıca Faktörler

•          Anne ve babanın zihinlerindeki  çocuk modeli (hayali  çocuk)

•          Toplumun kültürel değerleri,

•          Anne babanın üstlendiği  ebeveyn rolü ile ilgili olarak  kendisini yeterli hissedip hissetmediği,

•          Çocuklarının sayı, cinsiyet ve kişilik özelliklerinden memnun olup olmamaları.

•          Anne ve babanın kendi çocukluk yıllarındaki deneyimleri,

•          Aile içinde eşler arasındaki ilişkinin niteliği.

Çocuğun davranışları ve kişiliğini etkileyen bu tavırlara anne baba tutumları demekteyiz.

 

•          AŞIRI OTORİTER AİLE TUTUMU

Çocuğa söz hakkı tanınmaz. Uygulanan kuralların mantıklı bir açıklaması yoktur veya olsa da çocuğa açıklanmaz. Kurala uymayanlar cezalandırılmalıdır görüşü hakimdir. Eleştiri ve aşağılama çok sık görülür. Sürekli çocukların yanlışları vurgulanır, olumlu hareketleri görmezden gelinir. Çocuğa şefkat, sevgi, sıcaklık verilmez

Aşırı Otoriter Aile Tutumunun Çocuğun Kişilik Gelişimine Etkileri

Çocukta kendine güven duygusu oluşmaz. Pasif ve edilgen bir kişilik sergilerler. Yaratıcılık engellenir.  Hata yapanlar mutlaka cezalandırılmalıdır görüşünü benimserler.

 

Başkalarıyla kıyaslanan çocuk sevilmediğini düşünür.

Oysa çocuklarımız aileleri tarafından koşulsuz sevilmeye ihtiyaç duyarlar.

 

•          AŞIRI HOŞGORÜLÜ AİLE TUTUMU

Çocuğun aşırı hareket ve davranış serbestliği vardır. Kurallar yok denecek kadar azdır. Aile ‘yaşayarak öğrensin’ mantığını sürdürerek müdahalede bulunmaz. Çocuğa tanınan haklar sayısız, görev ve beklentisi en az düzeydedir. Aile kimi zaman göz dağı verip, cezalandırır. Fakat hiç bir konuda caydırıcılık söz konusu olmaz. Anne-baba çocuğun davranışının yanlış olduğunu görse bile ‘özgür olmalı’ anlayışı ile hareket ettiğinden müdahale etmez. Bu tür tutumlar, genellikle orta yaşın üstünde çocuk sahibi olan ailelerde ya da tek çocuklu ailelerde görülür.

Aşırı Hoşgörülü Aile Tutumunun Çocuğun Kişilik Gelişimine Etkileri

Anne-babasına hükmeder ve onlara çok az saygı gösterir. Bencil ve şımarık olur. Eleştiriye açık değillerdir.  Başkaldırıcı olur ve toplum dışı davranışlar sergiler. Kuralsızlığa alışan çocuklar, okuldaki kurallarla karşılaşınca okula ve arkadaş çevresine uyum sağlamakta zorluk çekebilirler.  Her istediklerini elde ettiklerinden bir süre sonra yaşadıkları doyumsuzluk ileride zararlı alışkanlıklar edinmelerine sebep olabilir.

 

               Aşırı kural koymak da, fazlasıyla kuralsız olmak da çocuğa zarar verir.

                Çocuk için evde düzenli ve kuralların olduğu bir ortam gereklidir.

 

•          AŞIRI KORUYUCU AİLE TUTUMU

Bu ailelerde anne-babalar çocuğa gereğinden fazla özen gösterip onu denetim altında tutarlar. Çocuğun başına kötü şeyler gelir diye kendi başına bir şeyler yapmasına izin vermezler. Çocuğun tüm ihtiyaçları büyükleri tarafından karşılanmaya çalışılır.

Aşırı Koruyucu Aile Tutumunun Çocuğun Kişilik Gelişimine Etkileri

Çocuğun aşırı bağımlı, ürkek, çekingen ve güvensiz bir kişilik geliştirmesine neden olur. Çocuğun hatalarının sonucunu yaşayarak öğrenmesine izin verilmez, sorumluluk duygusunun gelişmesi engellenir. Çocuk ileriki yaşamında karar almakta ve uygulamakta zorluk çekeceği gibi yaşama karşı içinde bir korku oluşturur. Çocuğun kişiliği gelişmez. İnatçı, istediğini tutturan, mantıksız kavgalar çıkaran, çabuk mutsuz olan bir çocuk ve ileride benzer niteliklere sahip bir yetişkin olur. Çevresindeki insanlarla iletişim kurmakta güçlük çeker. Karşılaştığı sorunlarla başa çıkamayacağına inanır ve sürekli hata yapma eğilimi içindedir.

 

•          TUTARSIZ AİLE TUTUMU

Genellikle genç ebeveynlerde ve ilk çocuğun yetiştirilmesinde görülür. Eşlerin çocuk yetiştirmeye farklı bakmaları ve bunu çocuğa yansıtmaları temel sebeptir. Çocuğun yaptığı bir davranış bazen çok sert bir tepki alabilirken, bazen de çok olumlu karşılanabilmektedir.

Tutarsız Aile Tutumunun Çocuğun Kişilik Gelişimine Etkileri

Bir davranışın kimi zaman ödüllendirilmesi kimi zaman da cezalandırılması çocuğun ne zaman, nerede, ne yapacağını bilememesine yol açar. Çocuk hangi davranışın nerde ve ne zaman yapılmayacağını kestiremez. Ayrıca yaptığı davranışın doğru olup olmamasından daha çok “Ne zaman yaparsam cezadan kurtulabilirim “düşüncesiyle ilgilenir. Kendi görüş ve düşüncelerini aktaramazlar.  Çocuk kendini kanıtlamak ve dikkatleri üzerine çekmek için, ürkek, yumuşak huylu, söz dinleyen ya da kendi benliğini ve bağımsızlığını göstermek için kavgacı, sinirli bir çocuk olabilir. Zamanla çevrelerindeki insanlara güvenmeyen, her şeyden şüphelenen, kararsız bir kişilik yapısı geliştirebilirler.

 

•          MÜKEMMELİYETÇİ AİLE TUTUMU

Anne baba çocuğundan her şeyin en iyisini bekler.  Kendi gerçekleştiremediği yaşantıları çocuğunun gerçekleştirmesini ister ve çocuk olduğu gibi kabul edilmez. Aile, bedensel ve zihinsel yönden beklentileri karşılaması için çocuğu kapasitesinin çok üstünde eğitimlere tabii tutar.  Çocuktan aşırı titizlik ve temizlik beklenir.  Kurallar ve kalıplar belirlenir ve çocuğun bunlara mutlaka uyması beklenir.  Çocuğa bütün çocukça davranışlar yasaklanır. Arkadaş seçimi de aileye aittir.

Mükemmeliyetçi Aile Tutumunun Çocuğun Kişilik Gelişimine Etkileri

Aşırı titiz ya da tam tersi dağınık çocuklardır. Kendilerine güvenleri yoktur. Başarısızlığa uğradıklarında kolayca hayal kırıklığı yaşarlar.  Yanlış yapmaktan korkarlar. Okuldaki sıraları hep derli toplu, ders aralarında ödev yapan, grup çalışması yapmak gerektiğinde şikâyet eden, bir işi tam yapmak için günler öncesinden çalışmaya başlayan çocuklardır.

 

•          DEMOKRATİK AİLE TUTUMU

Çocuk tüm yönleriyle kabul edilir. Çocuğa yol gösterir ama alacağı kararlar konusunda serbest bırakır. Aile içinde kurallar ve sınırlar herkes için ve hep birlikte belirlenir ve bu sınırlar içinde çocuk özgürdür. Kuralların mantıklı açıklaması yapılır. Aileyi ilgilendiren kararlar birlikte alınır. Her konuda çocuğun düşün-ce ve fikirleri dinlenir. Anne-baba birbirlerine ve çocuklarına karşı olan duyguların-da net ve açıktır.

Demokratik Aile Tutumunun Çocuğun Kişilik Gelişimine Etkileri

Sosyalleşmiş, iş birliğine yatkın çocuklardır. Arkadaş canlısı ve duygusaldırlar.  Sosyal açıdan dengeli ve mutlu bireylerdir.  Özgüvenleri yüksektir, sorumluluk sahibidirler. Kendine ve başkalarına güvenir.  Üretken ve bağımsızdır. Kurallara ve otoriteye saygı duyar.